توسط : آشنایی با دستگاه شور ، دستگاه های ایرانی ، آشنایی با دستگاه های ایرانی ، دستگاه های آوازی ، آشنایی با دستگاه شور ، دستگاه شور ، گوشه های دستگاه شور ، ایراندخت ، گوشه های دستگاه شور ، دستگاه های ایرانی ، دستگاه های آوازی ،
دستگاه شور:
اين دستگاه يکی از مهم ترين دستگاه های موسيقی ايرانی است که چهار آواز ابوعطا، بيات ترک، افشاری و دشتی از آن مشتق می شوند.
گوشه های مهم اين دستگاه عبارتاند از: رهاب، شهناز، قرچه، رضوی و … . ایراندخت
بستر صوتی دستگاه شور به اين قرار است:
دانگ های درآمد ِشور سل و درجه های مهم آن به شرح زيرند: ایراندخت
توجه :
دانگ های فوق براساس درآمد خارا مشخص شده اند. همانگونه که ملاحظه می شود، درآمد شور از دو دانگ به هم پيوسته و متناظر تشکيل شده است.
فاصله های اين دانگ ها به قرار زيرند:
دانگ اول: جـ جـ ط
دانگ دوم: جـ جـ ط
درجه های مهم، به ترتيب اهميت، عبارت اند از:
شاهد و خاتمه:
درجۀ چهارم دانگ اول (نغمۀ سل) ایراندخت
تذكر :
توجه داشته باشيد که از اين پس همواره درجه های مهم، نسبت به شاهد سنجيده می شوند يعنی هنگامی که می گوييم «متغير، درجۀ پنجم بالا است» يا «آغاز، درجۀ دوم پايين است» منظور درجۀ پنجم بالای شاهد و درجۀ دوم پايين شاهد است. ایراندخت
متغير:
درجۀ پنجم بالا (نغمۀ ر که می تواند کرن يا بکار باشد). ایراندخت
آغاز:
دو آغاز وجود دارند: يکی همان شاهد است و ديگری درجۀ دوم پايين (سل و فا). به اين ترتيب، درجه های شاهد و خاتمه و يکی از آغازها بر هم منطبق اند و اين درجه در مرز ميان دو دانگ قرار دارد.
در درآمد خارا که نوعی درآمد شور است درجۀ آغاز، نغمۀ سل و حرکت ملودی به صورت پايين رونده است. ديگر درآمدهای شور از نغمۀ فا آغاز می شوند و حرکت ملودی آنها بالا رونده است. ایراندخت
امروزه سيم بم تار و سه تار را، برای اجرای دستگاه ِشور سل، فا کوک می کنند. اين امر باعث شده است در اجراهای اين دو ساز دانگ اول حذف شود و فقط نغمۀ فا از اين دانگ باقی بماند. اما از آنجا که نوع کوک ساز در رديف آوازی تأثيری نداشته است، درآمد اين رديف (درآمد خارا) حرکت کامل خود را در دو دانگ حفظ کرده است.
نمونۀ گردش نغمات در درآمد شور:
مثال : ایراندخت
تذكر:
علامت های سر کليد براساس روش پيشينيان (علينقی وزيری و روح ّ الله خالقی) انتخاب شده، اما دقيق تر شده اند. اين علامت ها به ترتيب رديف بمل ها (سی، می، لا، ر، سل، دو، فا) آورده شده اند. با اين حال، اگر در دستگاه يا آوازی، بعضی نغمه های اول رديف بمل ها (مثل سی يا می) بمل يا کرن نشوند، اين نغمه ها در سر کليد با علامت «بکار» مشخص نخواهند شد. ایراندخت
در ضمن، در بعضی موارد، مثل دستگاه شور، يک نغمه اگر در منطقۀ صوتی بالا باشد يک علامت و اگر در منطقۀ صوتی پايين باشد علامت ديگری به خود می گيرد. دراين گونه موارد،هر دو علامت در سر کليد آمده اند، مثل نغمۀ می در شور که دو علامت دارد: يکی بمل، مربوط به می ميان خط چهارم و ديگری کرن، مربوط به می خط اول.
مبناهای مختلف دستگاه شور:
همۀ دستگاه ها و آوازها بر مبنای شاهد آنها نامگذاری می شوند، مثل « شور سل» که شاهد آن سل است. دستگاه شور می تواند از مبناهای لا و ر و گاهی از دو و می و سی (دو رايجتر از می و سی است) نيز اجرا شود.
به اين معنی که دانگ های فوق، به ترتيب، به فاصله های دوم بزرگ، پنجم درست، چهارم درست،
ششم بزرگ و سوم بزرگ بالاتر منتقل می شوند. ایراندخت
در اين صورت، از آنجا که شاهد آنها به نغمه های لا، ر، دو، می و سی انتقال می يابند آنها را شور لا،
شور ر، شور دو، شور می و ِشور سی می نامند.
توجه :
کوک سازها، بسته به مبناهای مختلف، تغيير می کند. به صورت دو، سل، دو، فا (از پايين به بالا) و
برای ِشور لا، به صورت دو، سل، ر، ر يا دو، سل، لا، ر کوک می شود.
در ضمن بايد توجه داشت که وجود مبناهای مختلف بستگی به امکانات ساز دارد. فقط از بعضی مبناها
و با بعضی کوک ها می توان هم اجرای روان تری بر روی ساز داشت و هم فاصله های هماهنگ (هارمونيک)
ملايمی بين اصوات برقرار کرد.
برای دیدن :
آشنایی با برخی بیماری های آوازی، کلیک کنید.
